Blog

Khí cụ Activator II là khí cụ chức năng loại tháo lắp. Khí cụ gồm nền nhựa hàm trên và nền nhựa hàm dưới liên kết với nhau ở mặt phẳng nhai thành một khối.

1. KHÍ CỤ ACTIVATOR II

Nền nhựa hàm trên tiếp xúc với niêm mạc khẩu cái, phía trong gần của các rằng sau và không tiếp xúc mặt trong các răng trước.

• Nền nhựa hàm dưới tiếp xúc với niêm mạc xương ổ răng ở mặt trong cung hàm, tiếp xúc phía trong xa các răng sau.
• Nền nhựa tiếp xúc mặt trong, bờ cắn và phủ 2mm về phía bờ cắn của mặt ngoài các răng trước hàm dưới.
• Phần nhựa liên kết hàm trên và hàm dưới không tiếp xúc mặt nhai các răng sau hàm trên và hàm dưới.

Khí cụ activator hạng II thường được dùng để điều trị sai khớp cắn hạng II chi 1.

2. DẤU CẮN SÁP CHO KHÍ CỤ ACTIVATOR II

Khi mang khí cụ activator hạng II, hàm dưới của bệnh nhân bị đẩy về phía trước và tạo cắn hở ở vùng răng sau. Do đó, để thực hiện khí cụ này trong labo, cần có một dấu cắn sáp. Dấu cắn sáp được bác sĩ thực hiện trên miệng bệnh nhân tại ghế nha khoa sau khi đã hướng dẫn bệnh nhân cách đưa hàm dưới ra trước và cắn vào miếng sáp hình móng ngựa đã được chuẩn bị trước.

Dấu cắn sáp cùng với mẫu hàm được chuyển cẩn thận đến labo để kỹ thuật viên lên giá khớp. Điều quan trọng là chuyển dấu cắn sáp lên trên giá khớp phải thật chính xác. Sự thành công hay thất bại của khí cụ phụ thuộc vào việc tái lập lại chính xác vị trí của hàm dưới theo chiều đứng, chiều trước sau đã được xác định trên lâm sàng. Do đó, nếu có sự nghi ngờ gì về dấu cắn sáp, kỹ thuật viên cần trao đổi với bác sĩ. Nếu cần, bác sĩ sẽ hẹn bệnh nhân để lấy một dấu cắn sáp khác. Bác sĩ có thể lên giá khớp để tránh sự biến dạng của dấu cắn sáp trong khi vận chuyển đến labo.

3. CÁC GIAI ĐOẠN THỰC HIỆN KHÍ CỤ ACTIVATOR II TRONG LABO

3.1. Lên giá khớp

Giá khớp có hai càng khớp song song nhau là loại giá khớp dễ làm việc nhất. Tuy nhiên cũng có thể dùng loại giá khớp bản lề thông thường.

Mẫu hàm hàm trên và hàm dưới được đặt nhẹ nhàng lên dấu cắn sáp đúng vị trí. Dùng dây thun cột cố định hai mẫu hàm và dấu cắn sáp. Lên giá khớp với các răng cửa hướng về phía khớp của giá khớp, mặt lưỡi cung răng hướng về phía ngoài, gọi là lên giá khớp ngược. Khi thạch cao lên giá khớp đã cứng, cần vặn chặt ốc điều chỉnh của giá khớp. Có thể dùng com – pa ghi lại kích thước dọc hai mẫu hàm và ghi lưu lại kích thước dọc này lên đế của mẫu hàm hàm dưới khi dùng giá khớp có hai càng khớp song song nhau.

3.2. Bẻ cung môi

Nếu dùng giá khớp có hai càng khớp song song, có thể lấy hai mẫu hàm ra khỏi giá khớp để dễ bẻ cung môi. Trường hợp dùng giá khớp bản lề thông thường, có thể gỡ càng khớp cùng với mẫu hàm hàm trên ra khỏi giá khớp. Thông thường chỉ bẻ cung môi hàm trên. Cung môi hàm trên gồm có các phần:

• Phần cung môi tiếp xúc với các răng trước: cung môi tiếp xúc và đi ngang 1/3 giữa mặt ngoài các răng cửa.
• Cung bù trừ hình chữ U: bắt đầu ở góc ngoài gần hoặc 2 mặt ngoài của răng nanh và kết thúc ở phía xa của răng nanh.
• Chân cung môi: đi ngang giữa răng nanh và răng cối nhỏ thứ nhất nhưng không chạm các răng này. Chân cung môi đi ngang giữa cung răng hàm trên và cung răng hàm dưới. Phần cuối chân cung môi được uốn cong để lưu trong nền nhựa. Chân cung môi không được đi quá gần với niêm mạc khẩu cái vì trong quá trình điều trị, nền nhựa hàm trên ở vùng gần chân cung môi sẽ được mài đi, mũi mài nhựa có thể chạm và làm hỏng chân cung môi khi cung môi đặt gần niêm mạc khẩu cái.

Cung môi thường làm bằng dây thép không gỉ có đường kính 0,9mm. Có thể dung dây thép có đường kính 0,8mm khi cần cung môi có tính đàn hồi để di chuyển răng.

3.3. Làm sáp

Khi khí cụ activator được làm bằng nhựa nấu, mẫu sáp khí cụ phải được thực hiện trước. Giai đoạn làm mẫu sáp gồm các bước sau:

• Làm sáp nền hàm trên và sáp nền hàm dưới.
• Gắn cung môi vào nền hàm trên.
• Đặt hai mẫu hàm hàm trên và hàm dưới vào giá khớp.
• Nối hai nền sáp hàm trên và nền sáp hàm dưới lại với nhau trên giá khớp.
• Làm nhẵn và làm láng mẫu sáp.

Có hai cách để chuyển mẫu khí cụ bằng sáp thành nhựa:

• Cách 1: Mẫu sáp được dán chặt vào mẫu hàm làm việc. Sau đó, mẫu hàm và mẫu sáp được vô khuôn, ép nhựa.
• Cách 2: Mẫu sáp được lấy ra khỏi mẫu hàm làm việc. Sau đó, chỉ có mẫu sáp được vô khuôn, ép nhựa.

Cách 2 là cách đơn giản hơn nhưng cần phải làm sáp chính xác những phần tiếp xúc với bề mặt các răng và bờ nướu. Mẫu sáp cần được cẩn thận lấy ra khỏi giá khớp và cả trong giai đoạn vô khuôn để tránh bị biến dạng. Trong giai đoạn làm nền sáp hàm trên và hàm dưới, cần phải làm mềm sáp đủ để lấy được dấu của các khoảng tiếp cận ở mặt lưỡi cung răng.

Nên làm ướt mẫu hàm làm việc bằng nước ấm nhưng không nên ngâm mẫu hàm trong nước quá lâu đến nỗi nước vẫn còn đọng trên mẫu hàm sau khi lấy mẫu hàm ra khỏi nước được một lúc. Việc làm ướt và làm ấm mẫu hàm nhằm hai mục đích: thứ nhất là sáp mềm sẽ không dính vào mẫu hàm ẩm, thứ hai là mẫu hàm ấm sẽ không làm nguội đi miếng sáp mềm đã được làm nóng và sáp có thể chui sát vào khoảng tiếp cận giữa hai răng. Để miếng sáp được khít sát bề mặt răng và nướu kế cận, nên dùng sáp cuộn có đường kính khoảng 1cm với phần lõi hơi mềm và phần bên ngoài thật mềm.

Cuộn sáp mềm được uốn cong và áp sát vào mặt trong cung hàm, ngay bên dưới phần nướu viền. Dùng tay ấn sáp vào răng, các khoảng tiếp cận và lên mặt nhai. Cần làm thật nhanh từ bên này cung răng sang bên kia cung răng. Chú ý cẩn thận ở vùng răng cửa. Nên để ngón tay trỏ tựa vào mặt ngoài các răng cửa để nâng đỡ răng, sáp vừa đủ mềm và lực ấn vào cuộn sáp vừa đủ để tránh gãy răng cửa.

Ở hàm dưới, sáp phủ một lớp mỏng lên bờ cắn các răng trước. Điều quan trọng là tránh phủ một lớp sáp dày, cứng lên các răng cửa hàm dưới trong giai đoạn này vì các răng cửa có thể bị gãy khi đặt lớp sáp nền kế tiếp. Khi sáp đã được áp sát vào răng và bờ nướu, phần sáp cuộn còn lại được trải ra để làm phần nền khí cụ. Ở hàm trên, sáp được trải về phía khẩu cái. Hai phần sáp hai bên khẩu cái được nối với nhau ở đường giữa bằng dao sáp hơ nóng. Tránh kéo sáp rời khỏi răng trong giai đoạn này. Phần sáp dư được cạo đi để tạo độ dày nền sáp đều đặn, sau đó thổi láng bằng đèn. Ở hàm dưới, cuộn sáp thường đủ để hoàn tất nền hàm bằng cách trải sáp về phía sàn miệng.

3.4. Gắn cung môi

Thử cung môi để tìm vị trí chính xác của chân cung môi trên nền sáp. Dùng dao sáp nóng làm mềm sáp ở vị trí đó và đặt cung môi vào đúng vị trí. Dùng vòi xịt hơi thổi nhẹ để làm nguội sáp. Như vậy chân cung môi nằm hoàn toàn trong nền sáp.

Phương pháp hơ nóng chân cung môi rồi ấn vào nền sáp thường không chính xác vì khó hơ nóng chân cung môi đến nhiệt độ để có đủ thời gian làm chảy sáp nền và đặt cung môi ở vị trí chính xác.

3.5. Nối hai nền sáp hàm trên và hàm dưới với nhau

Đặt các mẫu hàm lên giá khớp lại và đóng giá khớp lại đúng vị trí. Cần kiểm tra mặt nhai của hai nền hàm sáp bảo đảm là chúng không chạm nhau mà phải cách nhau tối thiểu 1mm. Nếu hai nền sáp chạm nhau, khi ấn sáp vào vùng nối hai hàm trên và dưới có thể làm gãy răng bên dưới, nhất là răng cửa.

Dùng đèn thổi cẩn thận lên mặt nhai của hai nền sáp, sau đó đặt một cuộn sáp hơ nóng thật mềm lên mặt nhai và đóng giá khớp lại. Cần kiểm tra kích thước dọc hai mẫu hàm hàm trên và mẫu hàm hàm dưới, đã được ghi lại ở đế mẫu hàm dưới là đúng, không được cao hơn hay thấp hơn. Đối với giá khớp bản lề, cần kiểm tra ốc khóa phải chạm vào càng khớp hàm trên.

Hoàn tất mẫu sáp khí cụ bằng cách làm láng vùng nối giữa nền sáp hàm trên và nền sáp hàm dưới, sáp ở vùng răng cửa và sáp ở mặt lưỡi. Sau đó, mẫu sáp được làm lạnh trong nước lạnh hoặc nước đá tan chảy.

Nếu dùng giá khớp có hai càng song song, có thể lấy lấy hai mẫu hàm cùng với mẫu sáp ra khỏi giá khớp. Sau đó, cẩn thận gỡ từng mẫu hàm ra khỏi mẫu sáp. Dùng dao gọt tỉa sáp ở phần mặt nhai của mẫu sáp còn 2 chiều rộng của các răng sau. Bờ của nền sáp hàm dưới cũng được cắt đến đúng chiều sâu và làm nhẵn. Đặt mẫu hàm lên lại giá khớp có hai càng song song nhau, chắc chắn là không có điểm cộm khớp cắn nào xuất hiện sau khi mẫu sáp được cắt tỉa.

Nếu dùng giá khớp bản lề, không thể lấy mẫu sáp ra khỏi mẫu hàm được. Do đó chỉ có thể vô múp cả hai mẫu hàm cùng với mẫu sáp khí cụ.

3.6. Vô khuôn , ép nhựa , hoàn tất

Mẫu sáp khí cụ được vô khuôn với phần mặt lưỡi của khí cụ hướng lên trên . Dùng cọ quét thạch cao lên phần sáp tiếp xúc với răng để tránh bọt khí trong quá trình vô khuôn. Nếu mẫu sáp được làm ướt bằng dung dịch cetavlon 2% thì sẽ làm giảm sức căng bề mặt, do đó tránh tạo các bọt khí ở khe nướu.

Thoa chất cách ly lên thạch cao của phần khuôn dưới và đổ thạch cao lên phần khuôn trên. Khi thạch cao đông cứng, khuôn được làm nóng lên và hai nửa khuôn được tách rời ra. Dội sạch sáp. Ép nhựa nấu theo quy trình thông thường. Sau đó, khí cụ được lấy ra, làm sạch. Mài bỏ phần nhựa dư ở bờ sau hàm trên, bờ dưới hàm dưới. Khí cụ được làm nhẵn và đánh bóng để có hình dạng như lúc chưa vô khuôn. Đặt khí cụ lên mẫu hàm trên giá khớp và kiểm tra kích thước dọc. Khí cụ phải khít sát với hàm dưới được đưa ra trước theo dấu sáp cắn. Khí cụ được chuyển đến bác sĩ điều trị. Bác sĩ điều trị sẽ gắn khí cụ cho bệnh nhân và mài điều chỉnh khí cụ để tạo sự di chuyển răng theo kế hoạch điều trị đã định trước. Nếu khí cụ được làm bằng nhựa tự cứng, các bước được thực hiện như phần 2, 3.1, 3.2 ở trên. Các bước tiếp theo như sau:

• Ngâm mẫu hàm vào trong nước khoảng 20 phút. Thổi khô và thoa chất cách ly.
• Cung môi được cố định đúng vị trí vào mẫu hàm trên bằng sáp dán vào mặt ngoài các răng trước.
• Những vùng không có nhựa phủ cần cách ly bằng sáp.
• Thực hiện phần nền nhựa hàm trên.
• Thực hiện phần nền nhựa hàm dưới.
• Đặt hai mẫu hàm lên giá khớp. Kiểm tra kích thước dọc hai mẫu hàm.
• Thực hiện phần nhựa nối giữa nền hàm trên và nền hàm dưới.
• Sau khi nhựa đã trùng hợp hoàn toàn, gỡ khí cụ ra khỏi hai mẫu hàm. Làm nhẵn và đánh bóng khí cụ. Đặt khí cụ lên mẫu hàm trên giá khớp, kiểm tra độ khít sát của khí cụ.
• Chuyển khí cụ đến bác sĩ điều trị.

4. MÀI CHỈNH KHÍ CỤ ACTIVATOR TRONG ĐIỀU TRỊ SAI KHỚP CẮN HẠNG II

4.1. Vùng răng cửa

Trong một số trường hợp, nếu đẩy lui các răng cửa trên và dùng cung môi tác động thì cần có phần nhựa phủ bờ cắn các răng này trong khi kéo lui răng cửa. Nếu cần đẩy các răng cửa dưới về phía môi và dùng cung môi thụ động thì cần thay đổi thiết kế ở vùng răng cửa dưới phụ thuộc vào việc muốn giữ các răng cửa dưới hay ngăn các răng này trồi lên. Trong trường hợp cắn sâu, cần phủ nhựa bờ cắn và mặt ngoài các răng cửa dưới để ngăn các răng này nghiêng nhiều về phía môi.

4.2. Vùng răng cối

Các răng sau hàm trên cần di xa hoặc giữ không di chuyển về phía gần bằng các mặt hướng dẫn hay những đoạn dây cứng chắc. Nền nhựa được mài ngay cạnh các răng sau hàm dưới để hướng dẫn răng mọc và làm giảm độ sâu đường cong Spee. Tuy nhiên, các răng hàm dưới có khuynh hướng di gần khi mọc nên góp phần nhỏ vào việc điều chỉnh tương quan chiều trước – sau. Các răng cối hàm trên phải được ngăn cản mọc để ngăn cản mở hàm dưới làm tăng thêm sự lùi hàm dưới. Mặt hướng dẫn tiếp xúc múi trong gần các răng sau hàm trên di xa các răng này giúp điều chỉnh sai khớp cắn hạng II.